Surnadalsøra er regulert til bevaring gjennom Plan og bygningsloven og har slik eit formelt juridisk vern. Dette betyr mellom anna at dei som eig hus på her kan søkje tilskot til vedlikehald og istandsettjing gjennom det lokale "Ørafondet" og andre regionale og nasjonale ordningar.
Strandagården Surnadalsøra
Digitaltmuseum
Øye kulturmiljø
Ill
Øye er eit område med mange kulturminne, alt frå arkeologiske funnstader, kyrkjestad frå mellomalderen, gamle sefrak-registrerte hus og eit viktig krigsminneområde. Krigsminna er registrerte, men ikkje lagt inn i systema enda. Ein kunne på dette grunnlaget sagt at heile Øye er eit kulturmiljø.
Nasjonalt er det viktigste i dette området forholdet mellom kyrkja og prestegarden, som det står i rundskriv T-300 (Forvaltning av kirke, kirkegård og kirkens omgivelser som kulturminne og kulturmiljø): "Mange av dagens kirker står på steder med lang tradisjon som bosettingssted, og som religiøst og sosialt samlingssted. De første kirkene ble ofte reist i tilknytning til storgårdene, som gjerne lå sentralt i bygda. I omgivelsene til kirke og kirkegård er det vanlig å finne mange forskjellige typer kulturminner fra ulike tidsperioder. De tidligste er allerede fra førkristen tid, som gravhauger, bosettingsspor, dyrkingsspor, hulveier, m.v. Fra middelalderen finner en ofte rester etter gårdsanlegg, gårdshauger, markedsplasser, levninger etter tidligere kirker, m.v. Ellers finnes gjerne en kirkebakke, en prestegård, tilkomstveier med et veikryss, en opptrekksplass for båter, bygninger for overnatting og samvær, handel og skatteinnkreving, og lagring av mat og utstyr i tilfelle krig eller uår. Sammen avspeiler disse kulturminnene en mer enn 1000-årig tradisjon og utvikling av tro og samfunn. Kirken og enkeltelementene i de nærmeste omgivelsene har ofte stor verdi hver for seg som kulturminner, og samlet som kulturmiljø".
Eit typisk døme på dette er samanhengen mellom Øye kyrkje og prestegarden. Her ser vi kyrkja og presteboligen frå hovudvegen og det er denne siktelinja som er grunnlaget for omsynssona på Øye kulturmiljø. Dette for å sikre bevaring av konteksten mellom kyrkja og prestebustaden, som er uløyseleg knytt til kvarandre historisk.
Øye kirke og prestegard
Google maps
Resten av prestegarden er skilt ut og heiter i dag Vollan gard. Denne er har ikkje formell vernestatus og er difor ikkje teke inn i omsynsona, ut over det stykkjet som ein ser her midt i bilde, ("Kyrkjegardsbakkan - Bakkan") som i dag blir bruka til beitejord.
Kleivakveld
presse
Dalahaugen Kårvatn
Dalahaugen husmannsplass på Kårvatn
Dordi Jorunn Halle
Nordmarka kulturmiljø
Ill
Nordmarka
flyfoto kart
Kulturmiljø Rekketun Stangvik
Svinvika er eit kulturmiljø med kulturminne av ulike typar og frå ulike tidsperiodar. Heile området i Svinvika har eit stort potensiale for funn av automatisk freda kulturminner, ut i frå beliggenheit og ut i frå funn på Nordvik.
SvinvikaI den lune vika ned mot Todalsfjorden ligg Svinvikgarden, som har vore bebudd og drive kontinuerleg sidan 1600-talet, (truleg lengre, vi finn første registrerte brukar i 1664). Garden er eit meir eller mindre komplett nordmørstun med samling av alle typar bygningar. Alt frå saga ved fjorden (jfr. den viden kjente Todalsfurua), til sommarfjøs, smie, stabbur og så bortetter ein finn òg mange hundre år gamal kulturmark/matjord. Dette viser ei drift der ein tok i bruk alle ressursar, dette gjeld fram til i dag der garden igjen har endra seg og ein finn ei gourmetrestaurant midt i tunet i det gamle fjøset.
Då vegen over Hjellnes kom i 1898 vart det for første gong muleg å køyre til og frå Todalen, tidlegare hadde all trafikk gått på fjorden. Dei tre vegane utgjer i lag eit samferdselsminne. Området er godt dokumenter, med stadnamn og rodeinndelingar.
Svinviks arboret er ein botanisk hage, mest kjent for den store rododendronsamlingen, men hagen består òg av ei stor bartresamling, staudesamling og ein stor frukthage. Plasseringa i landskapet gir gunstige lokalklimatiske forhold, som har gjort det muleg å få den bredde denne hagen består av. Det var Halvor Svinvik (1897-1976) som bygde opp hagen. Halvor hadde odel på garden, men valte å skille ut eigedommen arboretet ligg på for å satse vidare på oppbygging av ein botanisk hage. Dyrking av planter og vekster var hans store interesse. Dei første utplantingane som Halvor Svinvik gjorde var nede på garden. i 1971 vart eigedommen donnert til NTNU Vitenskapsmuseet som var eigar og drivar fram til 2010.Dei siste åra hard en nasjonale verdien av arboretet vorte forsterka og annerkjent. Ein av funksjonane til Svinvik arboret er per i dag å fungere i ei nasjonal rolle som back-up samling for norske fruktgenbankar.
Oversiktsbilde Svinvika Området er i aktiv, dagleg bruk der den gamle vegen over Hjellnes er ein av dei mest besøkte merka stiane i Surnadal, men stor betydning for folkehelsesatsinga i kommunen.
Utmarkskulturmionner
Ill
Eksempel på tvillingløe
N.Holten
Ranessetra
Ranessetra
Surnadal kommune
Kvande Strandstad
Ill
Kvande fergeleie og strandstad
Todalsøra strandstad
Ill
Todalsøra
Todalen.no
Gammelseterdalen
Kårvatn og gammelseterdalen
Vegfar i gammelseterdalen mot Tovatna